Ord la veta  ·  Reminiscenzas

Onns d'imprendissadi a Sursaissa

Suenter haver serrau giu il seminari ha Eduard Lombriser anflau ina plazza a Sursaissa. Sin il scalem mesaun instruescha el cun grond engaschi la tiarza e quarta classa. Era dalla veta culturala pren Eduard Lombriser part. El diregia il chor viril, conta el chor baselgia, suna la trumbetta ella societad da musica, accumpogna sin l'orgla mintga damaun il survertsch divin per ils scolars e collaborescha cun la societad da teater, nua ch'el meina era ina ga la reschia.

1. Sin tscherca d'ina plazza

Biars aspirants, paucas plazzas libras. Quei ei la situaziun alla fin da miu temps seminaristic. Per duas plazzas a Sursaissa ein sper mei aunc schotg seminarists s'annunziai. Sin cussegl da miu bab caminel jeu in di dalla jamna sontga da Trun a Sursaissa per sepresentar tier enzacons members dalla cummissiun da scola.

Mia emprema viseta tier Martin Alig, in pur reh egl uclaun da Tschappina, fa a mi curascha. Cheu audel jeu ch'il fegl giuven, Emil, vegli era vergnir scolast. Sin igl harmonium ch'ei en stiva sunel jeu in pèr accords e signaliseschel che jeu fussi promts da dar uras al giuven. Emil che ha studegiau musica suenter il seminari vegn daveras miu scolar da clavazin suenter mia elecziun.

Era suenter la proxima viseta tier Thomas Mirer egl uclaun da Pellavarda hai jeu in bien sentiment. Ei suonda la sentupada pli delicata. Il plevon Josef Schmid, il president dil cussegl da scola, entaupel jeu a Meierhof en baselgia. Siu beinvegni ei freids. El insinuescha mei sulettamein da dar in clom a Georg Arms, il president da vischnaunca.

Finalmein! La stad survegn jeu il rapport da mia elecziun per la scola media. Tier ina sentupada en casa pervenda, ensemen cun ils auters scolasts da Meierhof, parta il plevon Schmid en ils uffecis per il survetsch divin: «Vus, signur Sax, dirigis il chor baselgia. Vus, signur Henny, surprendeis il survetsch d'orgla. E vus, signur Lombriser, suneis mintga di l'orgla duront la messa per ils scolars!»

Suenter haver relaschau mes novs collegas, paleisa il plevon Schmid a mi: «Jeu hai buca votau per Vus. Uss essas Vus aber cheu e nus lein luvrar ensemen!» En baselgia stoi jeu sunar enzacontas canzuns sin l'orgla. El ei cuntents cun mia emprova. Jeu hai gudignau sia simpatia ch'el ha era giu ils proxim onns per mei. La stema che jeu gaudel semuossa era ella proxima brev da recumandaziun.

Obersaxen, 5.5.42.

Sehr geehrter Herr Lehrer Lombriser,

es tut mir leid, hören zu müssen, dass Sie uns vielleicht nach Truns entkommen wollen. Als Pfarrer des Ortes und Ihr Schulratspräsident, wusste ich Ihre Tätigkeit wohl zu schätzen. Vielleicht hat es dann und wann meinerseits an der verdienten Würdigung gefehlt. Wenn ja, dann nur, um nicht einheimische Kräfte, die Sie durch Ihre flotten Leistungen weit übertrafen, nicht bloss zu stellen. Ich möchte aber wünschen, dass Sie, wenn Sie sich vielleicht doch melden sollten für die Stelle in Truns, die frei wird, dieses Schreiben Ihrem Schulrate vorlegen als privatim ausgestelltes Zeugnis, das sicher der Wahrheit entspricht und vielleicht ein bisschen für Sie in die Waagschale fallen mag. So sehr ich Ihren Wegzug bedauern müsste und im Grunde bedauert es jeder Vater, der ein Kind zu Ihnen in die Schule schickte, so sehr ich also einen Wegzug bedauern müsste, begreife ich, dass Ihnen die Mumma romontscha (romanische Muttersprache!) besser zusagt. Und nachdem Sie in so vorzüglicher Weise in unseren sehr schwierigen Verhältnissen die «Schnüre abverdient» haben, hätte ich kein Bedenken, Sie als einheimischen Lehrer Ihrer Heimatgemeinde anzuempfehlen.

Ich danke Ihnen für Ihre geleistete Arbeit von ganzem Herzen und grüsse Sie indem ich Ihnen allen Erfolg wünsche,

Ihr Pfarrer Josef Schmid

2. Cun il chor viril alla fiasta districtuala

Sper la lavur da scola ed il survetsch d'orgla s'engaschel jeu ellas societads dil vitg: el chor baselgia, ella societad da musica e la gruppa da teater, nua che jeu hai era ina ga la reschia. Las culissas per quei giug en quater acts malegia il pictur Alois Carigiet che viva da quei temps a Sursaissa. Siu honorar: duas cartas libras per duas vischinas! Gie, e lu dat ei aunc dapi dus onns a Sursaissa in pign chor viril. A mi surdattan ei la direcziun da quella societad da cant.

La primavera 1939 eis ei planisau a Danis-Tavanasa, ina fracziun dil vitg da Breil, la fiasta districtuala cun ils chors dalla Surselva. Da Sursaissa ha aunc mai in chor priu part d'ina tala fiasta. Il president dil chor viril ei Gerog Arms, il president da vischnaunca, in cantadur passiunau cun in tenor marcant. Duei il chor viril era prender part? Tgei ei il meini dil dirigent?

Jeu sun fiug e flomma persuenter, fetschel denton ina proposta gagliarda. In chor cun mo vegn cantadurs e quels aunc pauc scolai ei per mei ina caussa riscada. Perquei proponel jeu dad engrondir il chor cun cantadurs ord ils uclauns dil contuorn. Jeu survegnel il consentiment. Trentanov chors contan ils 23 d'avrel 1939 lur canzuns da pag avon in gremium d'experts. Treis dis pli tard san ins leger el Bündner Tagblatt:

«Singe, wem Gesang gegeben» heisst es irgendwo. Früher hiess es, Gesang sei den Obersaxern nicht gegeben. Am Sängerfest in Danis-Tavanasa jedoch haben die Obersaxer durch ihre ganz hervorragende Leistung vielerorts gehörig überrascht. Denn Herr Lehrer Lombriser arbeitete mit seinem erst vor kurzem ins Leben gerufenen Chore von 40 Mann dermassen schneidig, dass er nach kurzer Übungszeit einige langjährig trainierte Chöre sogar in der schweren Kategorie gehörig überflügelte».

3. Vacanzas supplementaras all'entschatta dall'uiara

Dapi ils treis da settember 1939 fa la Tiaratudestga uiara encunter la Frontscha e l'Engheltiara. Da quei temps fetsch jeu miu survetsch sco guardian da cunfin ella Val Schons. Nies letg da strom ei el vitg Andeer en ina sala d'ustria. Activitads da nossa pintga musica militara: exercezis da sunar e da marschar, mintgaton in concert, exercezis da sanitad e sco variaziun lavurs cun pala e pichel.

L'entschatta d'october eis ei previu che jeu surprendi a Meierhof mia cumpignia da scolars. La cummissiun da scola fa tut il pusseivel da far mei libers. Finalmein! Suenter curontotg dis da survetsch survegn jeu congedi. In bien sentiment dad esser puspei sez patrun. Il plascher cuoza buca ditg. Gia tschun jamnas pli tard il proxim clom. Mes scolars han puspei vacanzas.

Jeu stoi entrar en survetsch a Flem. Leu s'incuntrel jeu puspei cun mes camerats da musica, bunamein la mesadad scolasts. Per cletg ha in dils collegas ina buna relaziun cun in cusseglier guvernativ grischun. Quel sa far ch'ils scolasts vegnan puspei relaschai suenter tredisch dis. Ei dat neginas clamadas militaras pli. Aschia savein nus cuntinuar cun la scola tochen il davos digl onn da scola.